Tipografi’nin Kısa Tarihi

Tipografi ile ilgili hazırladığım bu makale videmy.com’da yer alan Tipografi eğitiminin içeriğidir. Daha detaylı bilgi için videmy eğitimlerime gözatın.

Tipografi

Terim olarak Tipografi (typos)=”form” ve (graphia)=”yazmak” sözcüklerinden üretilen yazıyı bir forma sokma sanatı ve tekniğidir.

Tipografi Yazı karakterlerinin iki boyutlu bir yüzeye estetik kaygılar ve okunaklılık gibi ilkeler doğrulturunsa yerleştirme sanatıdır. Aynı zamanada Tipografi, yüzyılların birikimi olan bir sanat. Göze neyin hitap ettiğini, nasıl yazılması gerektiğini anlatan bir bilimdir.

ilkel toplumlarda kullanılan sembol ve işaretlerin zamanla evrime uğrayarak yazıyı oluşturmuşlardır. Örneğin fenike alfabesinde aks olarak seslendirilen öküzün ilk sesli harf olan A sembolü olarak kullanılması gibi. Ancak ilginç olanı Roman alfabesin kadar dünüşerek gelen bu harflerin şekilsel olarak fenike alfabesini taşımasıdır.

Bu biçimler güçlü anlamları sayesinde bir duyguyu, bir fikri ve bir yaşamı anlatabilir. Aynı zamanda Yazı formları tipografinin ana elmanlarıdır. Ancak hangi yazılar? El yazısı tamamen kişiseldir ve bir kişinin yazısı diğerine benzemez. Sanatsal nitelikli yazılar ise kaligrafi veya hat sanatı olarak anılır ve bunlarda amaç tek olan özgün bir eser üretmektir. Bugün tipografik tasarımların ana elamanları olan yazılar “Baskı Yazıları” olarak anılır..

Geçmişte olduğu gibi günümüzde de yazı, iletişim sürecinde etkin olarak kullandığımız bir iletişim öğesidir.

Tipografinin Kısa Tarihi

Tipografi terimi ilk kez, Gutenberg’in “Hareketli Hurafat” sistemini buluşundan günümüze kadar önemli teknolojik aşamalardan geçmiştir.

İlk harf tasarımlarında harfin temel unsuru çizgisel vuruş ve darbelerdir, fırça, kamış ve keski gibi yazı araçları, harf biçimlerini doğrudan etkilemiştir. Sonraları Eski Yunanlı ve Romalılar, harfleri temel geometrik konstrüksiyonlar üzerinde biçimlendirmeye başlamıştır.

1150-den 1500lü yıllara gelene kadar block, blackletter, gotik gibi yazı stilleri kullanılmıştır. Bu dönemde harfler Tahta bloklar kullanılarak hazırlanan harflerle basılıyordu. Gotik sanatının karakteristik özeliklerini taşıyan bu dar ve uzun yazılarda, yuvarlak unsurlar yok edilmiştir. İzlediğimiz metinlerin harf Anatomisinde kesik uçlu kalemlerin etkisi görmekteyiz.

1448’ den 19. yy. lın son çeyreğine kadar olan süreçte hareketli hurufat sistemi olgunlaşmış, bunlar çeşitli baskı yöntemleri ile geliştirilmiştir.

Hurufatların konulduğu tablalardan gelen tabirle UPPER CASE (üst çekmece) büyük harf kipindeki (Capitals), ve LOWER CASE (alt çekmece) küçük harf kipindeki (roman) karakterleri içeriyordu. Daha sonra hurufat Double Case (çift çekmece) içine saklanmaya başlandı. Bu kutunun içinde dizgi için gerekli bütün karakterler, noktalama işaretleri ve boşluklar bulunuyordu.

Gelişimi sırasında ilk olarak Ottmar Mergenthaler tarafından geliştirilen Linotype sıcak kurşun satır döküm makinesinde klavye, çoğaltma kalıbı magazini ve kurşun döküm birimleri tümleşik olarak tasarlanmıştır. Doğrudan klavye tuşlamalarıyla yerini alan ‘matrix’lerin satırlarda düzenlenmesi yoluyla, dizgi satır halinde dökülmekte ve sonra baskıda kullanılmaktadır.

Fotodizgi ise 1915’lerden başlayarak 1960’lara kadar adım adım geliştirilmiştir. Fontlar görüntü şablonları aracılığıyla ışınsal olarak aktarılır. Daha sonra elektronik dizgelerle birleştirilir. Foto-dizgi teknolojisiyle birlikte yalnız fontlar değil aynı zamanda görüntüler de sayısal biçimlere dönüştürülmekte ve görüntülükte hem görüntü ve hem de font bir arada düzenlenebilmektedir.

Daha sonra foto dizgi makinelerin hızlarının yetersiz gelmeye başlaması, punto ve karakter sayısındaki sınırlamalar ve gerçek şekillerin ekranda gözükmemesi sonucu zor düzeltilmesi gibi sebeplerden dolayı Foto Elektronik Dizgi Sistemlerine gereksinim duyulmaya başlanmıştır.

Aynı zamanda Üçüncü kuşak makineler olan bu sistemlere bilgisayar kontrollü dizgi sistemleri denir. Bu makineler, kişisel bilgisayarların gelişmesiyle Masaüstü Yayıncılık Dizgi Sistemlerinin doğmasını sağlamışlardır.

Günümüzde ise bilgisayarın ve tasarım programlarının gelişmesiyle tipografi düzenlemelerini sayısal (dijital) ortamda yapmaktayız.

Teknik olarak tipografinin gelişimi bu şekilde olurken, antik el yazmalarından günümüze gelene kadar aynı zamanda sanatsal anlamda da tek başına bir tasarım ürünü olmuştur.

Özellikle 1900 lü yılların başlangıcından itibaren Jan Tschichold

Max Bill ve Theo Ballmer yeni tipografinin öncüleri olmuşlardır. Grafik tasarımda da tipografinin önemi elbetteki çok büyüktür.Tipografi sayfa üzerindeki temel elemanların başında gelir.Yazı hem içerik olarak hem de görsel olarak bir etkiye sahiptir.

Tipografi Terimleri

İlk olarak font nedir sorusuyla başlayalım. Bir tipografik karakterin harfler, sayılar, noktalama işaretleri ve diğer sembollerden oluşan dizisine “Font” adı verilir

Aynı fontun bütün karakterleri yan yana dizildiğinde, optik olarak eşdeğer bir yoğunluk ve bütünsellik oluşturur.

Bir fontun temel unsurları şöyle sıralanabilir: Büyük harfler, küçük harfler, sayılar, noktalama işaretleri, matematiksel semboller

, aksanlar ve logogramlar, bunlar, iki harfin birleşerek oluşturduğu tipografik karakterlerdir.

Daha önce hiç büyük harfler için kulandığımız majüskül terimini duydunuzmu bilmiyorum. Fakat bir sanat yönetmeniyle çalılşıyorsanız, metinleri düzenlerken kesinlikle bu terimi duyacaksınız.

Logoda majeskül harf kullanımı Firmanın büyük ve güçlü olduğu imajı verir.

Miniskül ise küçük harf olarak kullanılan bir terimdir.

Logoda miniskül harflerin kullanımı, heyecanlı, enerji ve genç bir marka olduğu imajını verir.

Punto harflerin ölçü birimidir. Harf boyutunun belirlenmesinde dikkate alınacak başka bir kriter de okuyucu kitlesinin niteliğidir. Hedef kitleniz arasında Okumayı yeni öğrenen çocuklar ve iyi görmeyen yetişkinler varsa büyük puntolu harfler tercih edilmelidir.

Fransız font tasarımcısı Pierre Simon Fournier de Jeune, 1737 yılında “Punto” birimini temel alan bir ölçü sistemi geliştirerek tipografik ölçülerin standardizasyonunu başlatmıştır.

Punto, günümüzde uluslararası geçerliliği olan tipografik bir ölçü birimidir, l punto 0.37583 milimetredir. Size gönderdiğimiz setteki punto cetveli tasarımcılar için önemli bir yardımcıdır, örn 8 pt verdiğiniz bir metnin boyutu hakkında görsel olarak bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır. yanınızdan ayırmayın derim

Gözün Okuma Yönü latin, arap ve çin alfabesinde farklılıklar gösterir. Bizim gibi latin alfabesi kullanan toplumlarda gözün okuma soldan sağa doğrudur. Hem tasarımın yüzeyinde hemde metin üzerinde gözün okumasını kolaylaştırmak için bu yönü doğru kullanmalıyız.

Dul sözcük; Bir paragrafın sonunda tek başına kalan kelime parçasıdır. Karakter panelinden bir üst satırla birlikte seçerek harf aralarını daraltarak dul sözüğü bir üst satıra alın. Dk sözcükleri sağ tarafta bulunan metin gibi düzenlemeliyiz.

İnisiyal harf: Bir paragrafın ilk büyük harfinin daha büyük puntoyla yazıldığı ve ilk satırın üstüne hizalandığı bir doküman stilidir.Metinde bölüm gibi yeni bir ayrımın başladığını gösterir.

Ligatür; Genellikle Serifli fontlarda Harflerin üst üste binmesiyle oluşan ligatürleri özellikle logo tasarımı yaparken düzeltmeliyiz. Ligatürlerin bazıları fonksiyonelken, bazıları sadece dekoratif olarak işe yarıyorlar. Illustrator programında window üst menüsünden type ve open type panelini açın, metni seçtikten sonra panelin alt kısmındaki kırmızı ile işaretli ligatür düğmesine basın, alttaki metinde olduğu gibi harfler birbirinden ayrılacaktır.

Dingbat: Harf veya rakam olmayan karakter. Dingbat fontlar tamamen bu karakterlerden oluşur ve oklar, madde imleri ve araçlar gibi sembol ve diğer süslerin kaynağıdır.

Negatif Yazı, Negatif Metin ise Siyah üzerine beyaz ya da koyu zemin üzerine basılan yazı.

Lorem Ipsum, dizgi ve baskı endüstrisinde kullanılan ölü metinlerdir. Lorem Ipsum, adı bilinmeyen bir matbaacının bir hurufat numune kitabı oluşturmak üzere bir yazı galerisini alarak karıştırdığı 1500'lerden veri kullanılan metinleridir. Kullanım Amacı ise tasarım yüzeyinde gerçek metin olmadığı zaman bu ölüm metinleri gerçek bir metin gibi düzenleyip sunmamız. Yaygın inancın tersine, Lorem Ipsum rastgele sözcüklerden oluşmaz. Kökleri M.Ö. 45 tarihinden bu yana klasik Latin edebiyatına kadar uzanan 2000 yıllık bir geçmişi vardır. Lipsum.com adresinden ölü metin

Harflerin Yapısı

Her harfin yapısının bozulmaması okunaklılık için önemlidir ve yapısının bozulmaması için tasarlanırken harf şablonu kullanılır. Fakat Tipografik karakterler sadece geometrik kriterlere göre tasarlanırsa, algılamaya dayalı optik sorunlar ortaya çıkar. Her tipografik karakter optik yani görsel kriterler göz önüne alınarak tasarlanmalıdır

Bütün tipografik karakterler, optik olarak hayali bir yatay çizgi (satır çizgisi) üzerine dizilir. Küçük harflerin gövde yüksekliklerini belirleyen yatay çizgi ile satır çizgisi

arasındaki uzaklık “x” yüksekliği olarak adlandırılır. Bu, küçük harflerin standart yüksekliğidir ve en net olarak ölçülebildiği harf, küçük “x” harfidir.

Küçük harflerin gövde yüksekliklerini belirleyen yatay çizgi ile satır çizgisi arasındaki uzaklık “x” yüksekliği olarak adlandırılır. Bu, küçük harflerin standart yüksekliğidir ve en net olarak ölçülebildiği harf, küçük “x” harfidir.

Harfleri oluşturan ana hatların alt ve üst bitim yerlerinde bulunan tırnak biçimindeki küçük uzantılar ise “serif” olarak adlandırılır. Serifli harf karakterleri uzun metinlerde, gözün harfler arasında bağ kurarak okunaklılığı arttırması için tercih etmeliyiz.

Harfleri Bunun dışında kısa metinlerde serifsiz/non serif veya sans serif de denilen tırnaksız stiller tercih etmeliyiz. Özellikle koyu zeminlerde serifsiz karakterler tercih edilmektedir. Bir yazı karakterinin bold ya da extra bold türü, normal (roman) türüne göre daha az çekici ve daha az güzeldir. Normal kalınlıktaki harfin zarif uçları, bold yapıda törpülenmiş gibi durmaktadır.

Bir sözcük vurgulanmak isteniyorsa karakteri bold yapmak yerine, puntosunu ve rengini değiştirmek tercih edilmelidir. Normal ya da light karakterler daha zariftir. Örneğin bu logoda corporation bold bir karakterle yazılsaydı. Firmanın ismi olan Fed EX ön plana çıkmazdı vuruglanamazdı.

Ayrıca Fontlar ilk bakışta tipografik açıdan ne kadar birbirlerine benzerlerse benzesinler yinede farklı yapılara ve kişiliklere sahiptirler. Burdada benzer karakterler olan arial ve helvatica fonları arasındaki yapısal farkları görebilrsiniz.

Harf / Karakter Stilleri

Dijital çağ, tasarımcıların kullanabileceği yazı karakterlerinin sayısında bir patlamaya neden olmuştur ve yeni yazı stili oluşturmayı veya var olan bir yazı karakterini değiştirmeyi daha kolay hale getirmiştir.

Yazı karakterleri yani fontlar kendi içindeki yapılarına göre Regular veya Roman, condensed, bold, light gibi stillere sahiptirler. sınıflandırılır. Bu stiller yazı ailesiyle birlikte kullanılmak tasarlanmış benzer fontların bir koleksiyonudur.

Örn; helvetica fontu o kadar geniş bir aileye sahiptir ki, buda fontu vazgeçilmez yapan özelliklerinden biridir. Burdada Helvatika fontuna ait Harflerin yapılarına göre karakter stillerini (italik, condensed, regular, light, semibold ve black) ağırlıklarını görmekteyiz. .

Tipografide Boşluk

Hangi teknolojiyi kullanırsanız kullanın, ne kadar iyi tasarımlar yaparsanız yapın, mesajınızı karşı taraf algılamıyorsa bütün emekleriniz boşa gitmiş demektir. Mesajınızı en iyi iletmenin yolu tipografiyi doğru kullanmaktan geçer.

Harfler ve metinler arasındaki pozitif alan ve negatif alan yani boşlukları görsel açıdan dengelemek tasarımcının işidir. Tipografide boşluk 3 farklı şekildedir. Kerning, leading ve espas. Şimdi bu terimllerin kurallarını inceleyelim.

Kerning: Harfler arasındaki boşlukları tanımlamada kullanılır.

Harf aralarındaki boşluğun harf yapılarına göre kendi içinde kuralalrı vardır; Özellikle logo tasarımda harflere birebir müdehale etmeliyiz. Bu kurallardan ilki iki dik harf yan yana geldiğinde birbirinden ayrılmalıdır.

• Bir dik bir yatık yapıda harf yan yana geldiği zaman görsel (optik) olarak harf arası mümkün olduğunca hatta bacak kısımları birbirine değecek kadar yaklaştırılmalıdır.

• Bir dik bir yuvarlak yapıda harf yan yana geldiği zaman görsel (optik) olarak harf arası yaklaştırılmalıdır.

• İki dik, bacak ve kol yapıları uzun harfler yan yana geldiğinde, harfler birbiriyle iç içe geçirilir. Hatta gerekirse, birbirine bakan bacak ve kol bölümleri kısaltılabilir.

• İki yatık yapılı harf yan yana geldiği zaman görsel (optik) olarak harf arası mümkün olduğunca hatta bacak kısımları birbirine değecek kadar yaklaştırılmalıdır.

İki yuvarlak harf yan yana geldiğinde içlerindeki boşluğun fazla olması nedeniyle birbirlerine yaklaştırmalıyız.

Harflerin arasındaki boşluklar dilin yapısına ve harflerin dizilimine göre değişiklik gösterir. Örn İngilizce’de ayrı, Türkçe’de ayrı oranlara sahiptir. Doğru boşluk ayarlaması için Character penceresindeki dil seçeneğini metnin diline göre ayarlayın.

bir logo tasarım yapıyorsanız, Bu konuya ayrıntılı yerverdiğimiz. başarılı logo tasarımı eğitimimizi izleyin. Uzun Metinler üzerinde harf aralıklarını düzenleyecekseniz, illustrator ve indesign’da yer alan character penceresindeki optical seçeneğini seçin.

Leading: Satırlar arasındaki boşluklardır.

İllustrator programında satır aralıklarını ayarladığımız character panelde soldaki yazı karakterinin boyutu sağ taraftaki ise; satır boşluğunu ayarladığımız bölümdür. 12 pt luk bir metinde çeşitli satır aralıkları denedim. En ideali, alttaki gibi karakter 12pt ise bu rakamın üzerine 1,5 ekleyerek satır aralığıı belirlemenizdir. Bu püf noktayı herzaman kullanabilrsiniz.

Espas: Karakterler, kelimeler ve paragraflar arasındaki boşluklara denir.

Özellikle slogan gibi kısa metinlerde Sözcük arasındaki boşluklar için; character panelinde yeralan espas düzenleyiciyi kullanabilrsiniz. buradaki gibi sonunda ve başında iki dik harf geldiğinde imleçle bu iki harfi seçip birbirine yakınlaştırabilrsiniz. Fakat dikkat etmeniz gereken uzun metinlerde bu düzenlemeyi yapmanıza gerek yoktur. Optical seçeneği yeterli oalcaktır.

Tipografik elemanlar arasında kullanılan boşluklar dizgi teknolojisine bağlı olarak değişen birimlerle ölçülür ve matematikseldir. Adobe programlarında tipografideki esapası yani boşluğu optik oalrak göze göre düzenleyebilmek için charakter panelinde düzenleme seçeneği vardır. Bu seçeneği uzun metinler için kullanabilrsiniz. Burdaki örnektede sağ taraftaki metinde optical seçeneğiyle göze göre boşluk ayarı yapılmıştır.

Görsel ve Tipografi

Bir tasarımda görselin mi yoksa metnin mi vurgulanacağı fikir ve eskiz aşamasında belirlenmelidir. Böylece öne çıkarılmak istenilen çeşitli Vurgu yöntemleri kullanılarak ön plana alınmalı ve dikkati çekmelidir.

Görsel ve tipografi arasında bütünlük sağlanmalıdır. Bu bütünlük çeşitli yöntemlerle sağlanabilir. Örn; Metinlerle sayfadaki görsellerde yakın renkler kullanılabilir.

Karışık doku ve fotoğraf üzerinde metnin okunurluğu azdır. Bu nedenle genel olarak metinler düz renkler üzerinde kullanılmalıdır. Koyu zeminde açık, açık zeminde koyu tipografi; kontrastlık yaratması nedeniyle daha kolay algılanır. Metinlerin arkasında görsel kullanmak istediğinizde algı ve okunaklılık problemleri oluşmamasına dikkat etmelisiniz.

Sayfa tasarımında metinler sütunlardan oluşabilir, metinler ve fotoğraflar sütunlara boşluk kurallarına uyularak yerleştirilmelidir.

Günümüz grafik tasarımcılarını tipografiyi sadece görsel öğeleri destekleyen bir yardımcı olarak değil, görsel öğenin ta kendisi olarak kullanmaları hedef kitleyi etkilemektedir. O halde kelimeleri daha çekici hale getirebiliriz. İllüstratif tipografi içeren tasarımlar yapılabilir.

Mizanpaj ve Tipografi

Mizanpaj = Sayfa tasarımıdır. Sayfa tasarıyla iligli görsel unsurlara bağlı metinle olan ilişkisini. Aynı zamanada sayfa düzeni ve yayının diğer bölümleri ile olan ilişkilerine de dikkat etmeliyiz.

Sayfa tasarımına başlarken görsel ve metinlerin tasarımını burada gördüğünüz gibi layout/eskiz çizimle düzenleyebilirsiniz.

Grafik tasarımda hiyerarşi ve vurgu gibi kuralları göz önünde bulundurmamız gerekir. Örneğin başlık, alt başlık ve metin sıralaması sayfa üzerinde yaratılmaya çalışılan bir öncelik sırası düzenidir. Bu hiyerarşik düzenin kurulması için; — Harf büyüklüklerini değiştirmek gerekir.

Görsel, metin ve renk uyumunda ve bunların konumlarında dinamik bir etki sağlamak için dengeli düzenlemeler yapmalıyız.

- Yazı karakterlerinin farklılıkları ile ayrıştırma sağlamak

- Aynı yazı karakterleri kullanılsa dahi bold veya italic gibi değişkenleri kullanmak gerekir. Tüm bu düzenlemeler metnin hareketli, okunabilir ve dikkat çekmesi için gereklidir.

Madde işaretlerini doğru bir şekilde kullanmak önemlidir. Üstteki metindeki işaretler hatalı olarak kabul edilir. Çünkü madde işeretleri satırların girintileri içinde yeraldığında onları seçmek zorlaşır. Alttaki metindeki gibi yer aldığında okumayı kolaylaştırırsınız.

Tırnak işaretinin kullanımıda yine madde sembollerindeki gibi metnin dışında yeralmalıdır.

Metinlere giriş yapmadan önce konuyla iligli yapılan kısa açıklamalarda italik veya metindeki yazılara göre bir veya iki punto daha büyük kullanılabilir. Tipografik düzenleme birlikte resimler arasında uyumlu bir blok yapılmalı. Ve Fotoğraf mutlaka metnin olduğu yöne bakmalıdır.

Eşit veya değişken uzunluklarda ise yine sağ veya sola blok yapabilirsiniz. Gözün okuma yönü yani soldan sağa doğru okumayı kolaylaştırmak için yaygın olarak sola blok kullanmaktayız.

Bu nedenle Metinlerde sağdan blol yapmayı çok sık tercih etmeyin. Sola bloklu ve bloklu metinlerin ortalı metinlerden daha rahat okunduğu belirlenmiştir.

ya da ortadan bloklanarak düzenlenebilir. Ortadan blok için tasarımda yer alan görsellerle bütünlük önemlidir.

Uzun metinlerin bold yazılması gibi, tüm metnin tamamının büyük harflerle yazılmış olması da yazıyı sevimsiz kılar. Sözcükler, kaba bir dikdörtgen biçiminde algılanırlar. Küçük harfler, kuyrukları ve bacaklarıyla büyük harflerden daha kolay algılanabilirler ve bu da onları daha okunabilir yapar.

Görsel kullanılsın veya kullanılmasın sayfa üzerinde metnin okunabilmesi için boşlukları da düzenlemeliyiz.

Bu tasarımda olduğu gibi görsellere farklı efektler verilebilir. Bizim unutmamamız gereken tipografi ve görselin bir bütün olduğudur. Metnin Okunması için önemli bir ayrıntı daha, Uzun metinleri tek sütun olarak kullanmayın, en az 2 sütun olarak planlayın.

Font Tasarımı

İyi bir font tasarımcısı olmak için ilk kural, yapılan işin nasıl doğru olacağını değil, nasıl doğru görüneceğini bilmektir. Bunun için eskiz aşaması önemlidir.

Font tasarımı yaparken tek bir font için bile çok uzun süre çalışmanız gerekir. Ortalama bir font kasasında 319 karakter olduğunu ve tüm bu karakterlerin aralarındaki ilişkileri göz önünde bulundurmanız gerektiğini düşünürsek, tipografi eğitiminin gerekliliğini anlamış oluruz.

Bir harfin bacağıyla iligili bile sonsuz varyasyon olabilir. Öncelikle var olan yazı karakterlerinin yapılarını incelemek size yol gösterecektir.

Her bir karakter özel tasarım gerektirir ve ayrıca harf stillerini de unutmamak gerekir.

Harfin yapısına göre farklı ızgara sistemleri kullanabilirsiniz. Bu işinizi kolaylaştırır.

Eğitimin başında Tipografinin bir bilim olduğundan bahsetmiştim; Font tasarlarken eğrilerin yarıçaplarını, tepe noktalarının gövdenin kalınlığa oranlarını hesaplamak, optik boyutu hesaba katmak gerekli. Bunun için eğitimin içindeki harflerin yapıları bölümünü tekrar inceleyebilrsiniz.

Serbest Stil fontların çizilmesi için Adobe illustrator gibi vektorel trace aracı bulunan programlar vasıtasıyla otomatik çevirme işlemleri ve düzenlemeleri yapabilirsiniz.

Daha sonra eps formatında kaydederek Fontographer veya Fontlab içinde font haline getirebilirisiniz.

Font tasarımı yaparken gözün tamamlayarak algılama özelliğinden faydalanabilirsiniz.

Son olarak Harflerin yapısını ve okunaklılığını bozmadığımız sürece estetik bir biçimde tasarlayabiliriz. Herkese başarılar

Eğitimin tamamı için https://videmy.com a bekliyorum.

Özge Mardi İnstagram: Özge Mardi Bayar (@ozgemardi) • Instagram photos and videoswww.instagram.com › ozgemardi

Özge Mardi Web Sitesi: http://ozgemardi.com